هر چند تاکنون، اسناد معتبر و مستندی از به کارگیری گازهای سمی از
سوی عراق در نخستین ماه های جنگ به دست نیامده است، اما برخی از شواهد نشانمیدهد که نیروهای ارتش این کشور از نخستین روزهای جنگ به گازهای شیمیایی
علیه نیروهای جمهوری اسلامی ایران متوسل شده اند.
به احتمال زیاد، نخستین
گلوله های محتوی گازهای سمی در مناطق غرب و شمال کشور و در معبرهای
صعبالوصول مورد استفاده قرار گرفتند.
البته، باید یادآور شد که نیروهای
عراقی برای کاربرد این سلاح از عناصر داخلی ضد انقلاب استفاده میکردند. درسندی به نقل از گزارش فرمانده عملیات نیروهای عراقی در غرب به فرماندهان
عالی رتبه ارتش عراق چنین آمده است: «عواملی که توسط یگان های تابعه
استخدام شدهاند، مخالف رژیم ایران هستند و در خط مقدم جبهه با پرتاب
گلوله های شیمیایی باعث تضعیف قوای جسمی پرسنل نظامی ایران میشوند» .
یکی
دیگر از شواهدی که نشان میدهد عراق در مهر ماه سال 1359 از گازهای سمی در
جبهه های جنگ استفاده کرده، وجود مجروحانی است که به شدت از ناحیه چشم آسیبدیده اند و توانایی باز کردن چشمانشان را ندارند. از جمله نخستین مصدومان
یک سرگرد ارتشی بود که در 25 مهر ماه سال 1359 در بیمارستان 250 تخت خوابی
ارتش بستری شده بود و نمیتوانست چشمانش را بگشاید.
البته، مقامات مسئول
ارتش جمهوری اسلامی ایران با تردید به این موضوع مینگریستند و با آوردن
دلایلی احتمال کاربرد سلاح شیمیایی را نفی میکردند. طبق استدلال آنان:
«استفاده از سلاح های شیمیایی توسط ارتش عراق هنوز مسلم نیست و از طرفی،
ارتش عراق ماسک ضد گاز و مواد شیمیایی ندارد و استفاده از این قبیل سلاح هااز طرف دشمن منطقی به نظر نمیرسد. به علاوه، چنین اخباری نباید در سطح
جامعه انتشار یابد، چرا که در آن صورت، نمیتوان نیروهای رزمنده را در جبههنگه داشت و انتشار این خبر اثر روانی بسیار زیادی بر نیروهایی که توانایی
مقابله با آن را ندارند، میگذارد».
البته، این پنهانکاری مدت زیادی به
طول نینجامید و به دنبال تکرار حملات شیمیایی عراق در ادامه پیشروی در عمق
خاک ایران، به ویژه در اشغال خرمشهر و برخی از شهرهای جبهه های غرب - که ازجزئیات این حملات و میزان تلفات نیروهای خودی در آنها اطلاع دقیقی در دست
نیست - وزارت امور خارجه ایران با انتشار اطلاعیهای تبلیغاتی خطاب به
سازمانهای بین المللی هشدار داد که عراق در جنگ با ایران از سلاح های
شیمیایی و بیولوژیکی استفاده میکند.
در این اطلاعیه، تأکید شده بود که
«رژیم کافر عراق به خود اجازه میدهد هر گونه توحش را مجاز شمارد و افزون
بر قتل عامل مردم بیگناه شهرها و روستاهای ایران، تنها به جرم عرب بودن
آنها و همکاریشان با ارتش جمهوری اسلامی ایران در دفاع از آب و خاک خویش،
در حمله به این نواحی از سلاح های مرگبار شیمیایی و بمبهای آتشزا علیه
مدافعان اعم از نظامی و غیر نظامی استفاده کند».
وزارت امور خارجه ایران بااشاره به این که دولت جمهوری اسلامی ایران از آغاز جنگ تحمیلی از
فعالیتهای واحدهایی از ارتش عراق در راستای ایجاد آمادگی برای استفاده از
سلاحهای شیمیایی، میکروبی و بیولوژیک اطلاع داشته است، از سازمان ملل
متحد، صلیب سرخ جهانی و تمام سازمان های مسئول تقاضا کرد تا رژیم عراق را
به شدت مورد مؤاخذه قرار دهند و این کشور را از ادامه جنایت ضد بشری باز
دارند.
در پایان این اطلاعیه، هشدار داده شده بود که در صورت ادامه این
روند، دولت جمهوری اسلامی ایران نسبت به آن بیتفاوت نخواهد بود. نخستین
حمله شیمیایی ثبت شده ارتش عراق علیه نیروهای مدافع جمهوری اسلامی ایران بهروز 23 آذر ماه سال 1359 باز میگردد. در این روز، دشمن در جبهه گیلان غربیک گلوله شیمیایی را پرتاب کرد که در اثر آن، چند تن مصدوم شدند.
در همین روز بود که استانداری خوزستان هشدار داد که «خبرهای به دست آمده ثابت میکند که دشمن تصمیم جدی برای استفاده از سلاحهای شیمیایی دارد». در گزارش استانداری مزبور آمده است که «از طرف دشمن با هر تیپ یک دسته متخصص در استفاده از گلوله های شیمیایی که مجهز به گازهای سمی هستند با ادوات مربوطه در خرمشهر مستقر شده اند».
حدود یک ماه بعد در تاریخ 20 / 10 / 1359،هواپیماهای عراق برای نخستین بار از بمبهای ناپالم در حمله به شهر اهواز در جبهه جنوبی استفاده کردند. خبرگزاری عراق با انتشار این خبر، تعداد تلفات نیروهای ایرانی را در این حمله 460 تن برآورد کرد. در همین ایام، [23/ 10 / 59]، عراق یک نوع گلوله سمی را در جبهه ایلام بین هلاله و نیخزر مورد استفاده قرار داد که در نتیجه آن، ده نفر از رزمندگان و مجاهدان انقلاب اسلامی در جبهه سد کنجان چم شهید شدند
منبع: کتاب جنگ ایران و عراق، کاربرد سلاح شیمیایی